Β' Κυριακή Νηστειών: Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς – Πίστη, Θεραπεία & Θέωση στη Σύγχρονη Ζωή

Ευαγγέλιο Κυριακής, Κατά Μάρκο Β'(2) 1-12

Καί εἰσῆλθε πάλιν εἰς Καπερναοὺμ δι᾿ ἡμερῶν καὶ ἠκούσθη ὅτι εἰς οἶκόν ἐστι.
καὶ εὐθέως συνήχθησαν πολλοί, ὥστε μηκέτι χωρεῖν μηδὲ τὰ πρὸς τὴν θύραν· καὶ ἐλάλει αὐτοῖς τὸν λόγον.
καὶ ἔρχονται πρὸς αὐτὸν παραλυτικὸν φέροντες, αἰρόμενον ὑπὸ τεσσάρων.
καὶ μὴ δυνάμενοι προσεγγίσαι αὐτῷ διὰ τὸν ὄχλον, ἀπεστέγασαν τὴν στέγην ὅπου ἦν, καὶ ἐξορύξαντες χαλῶσι τὸν κράβαττον, ἐφ᾿ ᾧ ὁ παραλυτικὸς κατέκειτο.
ἰδὼν δὲ ὁ ᾿Ιησοῦς τὴν πίστιν αὐτῶν λέγει τῷ παραλυτικῷ· τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου.
ἦσαν δέ τινες τῶν γραμματέων ἐκεῖ καθήμενοι καὶ διαλογιζόμενοι ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν·
τί οὗτος οὕτω λαλεῖ βλασφημίας; τίς δύναται ἀφιέναι ἁμαρτίας εἰ μὴ εἷς ὁ Θεός;
καὶ εὐθέως ἐπιγνοὺς ὁ ᾿Ιησοῦς τῷ πνεύματι αὐτοῦ ὅτι οὕτως αὐτοὶ διαλογίζονται ἐν ἑαυτοῖς, εἶπεν αὐτοῖς· τί ταῦτα διαλογίζεσθε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν;
τί ἐστιν εὐκοπώτερον, εἰπεῖν τῷ παραλυτικῷ, ἀφέωνταί σου αἱ ἁμαρτίαι, ἢ εἰπεῖν, ἔγειρε καὶ ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ περιπάτει;
ἵνα δὲ εἰδῆτε ὅτι ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀφιέναι ἐπὶ τῆς γῆς ἁμαρτίας, λέγει τῷ παραλυτικῷ.
σοὶ λέγω, ἔγειρε καὶ ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ ὕπαγε εἰς τὸν οἶκόν σου.
καὶ ἠγέρθη εὐθέως, καὶ ἄρας τὸν κράβαττον ἐξῆλθεν ἐναντίον πάντων, ὥστε ἐξίστασθαι πάντας καὶ δοξάζειν τὸν Θεὸν λέγοντας ὅτι οὐδέποτε οὕτως εἴδομεν.

Νεοελληνική Απόδοση

Η θεραπεία ενός παράλυτου

Και όταν εισήλθε πάλι στην Καπερναούμ ύστερα από μερικές ημέρες, ακούστηκε ότι είναι μέσα σ’ έναν οίκο.
Και συνάχτηκαν πολλοί, ώστε να μη χωρούν πια μήτε στα μέρη μπροστά στη θύρα. και τους μιλούσε το λόγο του Θεού.
Και έρχονται φέρνοντας προς αυτόν έναν παράλυτο που τον σήκωναν τέσσερις.
Και επειδή δεν μπορούσαν να τον φέρουν προς αυτόν εξαιτίας του πλήθους, αφαίρεσαν τη στέγη της οικίας όπου ήταν και, αφού έκαναν άνοιγμα, κατεβάζουν το κρεβάτι όπου ο παράλυτος ήταν κατάκοιτος.
Και όταν είδε ο Ιησούς την πίστη τους, λέει στον παράλυτο: «Τέκνο μου, σου αφήνονται οι αμαρτίες».
Ήταν τότε μερικοί από τους γραμματείς εκεί, που κάθονταν και διαλογίζονταν μέσα στις καρδιές τους:
«Γιατί αυτός έτσι μιλάει; Βλαστημά. Ποιος δύναται να αφήνει αμαρτίες παρά μόνο ένας, ο Θεός;»
Και ευθύς, επειδή κατάλαβε καλά ο Ιησούς στο πνεύμα του ότι έτσι διαλογίζονται μέσα τους, τους λέει: «Γιατί διαλογίζεστε αυτά μέσα στις καρδιές σας;
Τι είναι ευκολότερο, να πω στον παράλυτο: “Σου αφήνονται οι αμαρτίες”, ή να πω: “Σήκω και πάρε το κρεβάτι σου και περπάτα”;
Αλλά για να μάθετε ότι εξουσία έχει ο Υιός του ανθρώπου να αφήνει αμαρτίες πάνω στη γη» – λέει στον παράλυτο:
«Σου λέω, σήκω, πάρε το κρεβάτι σου και πήγαινε στον οίκο σου».
Και εκείνος σηκώθηκε και ευθύς πήρε το κρεβάτι του και εξήλθε από την οικία μπροστά σε όλους, ώστε να μένουν εκστατικοί όλοι και να δοξάζουν το Θεό λέγοντας: «Έτσι δεν είδαμε ποτέ!»

Πνευματικός Λόγος

Αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί,

Σήμερα, τη Β' Κυριακή των Νηστειών, η Εκκλησία μας υμνεί και γεραίρει έναν σπουδαίο Άγιο, έναν στύλο της Ορθοδοξίας, τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης. Δεν είναι τυχαίο που η μνήμη του συνεορτάζεται με το Ευαγγελικό ανάγνωσμα της ίασης του παραλυτικού στην Καπερναούμ (Μάρκος 2:1-12). Η ζωή και η διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου ρίχνουν φως στο βαθύτερο νόημα αυτού του θαύματος, αποκαλύπτοντας την άρρηκτη σχέση μεταξύ της πίστης, της άφεσης των αμαρτιών, και της μετοχής στην άκτιστη Χάρη του Θεού – της θεώσεως, δηλαδή, του ανθρώπου.

Πριν εμβαθύνουμε στην ερμηνεία του Ευαγγελίου, ας θυμηθούμε ποιος ήταν ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη στα τέλη του 13ου αιώνα, από αριστοκρατική οικογένεια, έλαβε λαμπρή παιδεία. Όμως, η καρδιά του διψούσε για κάτι περισσότερο από τα εγκόσμια. Αφιέρωσε τη ζωή του στον Θεό, ακολουθώντας τον μοναχικό βίο στο Άγιον Όρος. Εκεί, ασκήθηκε στην ησυχαστική παράδοση, στην αδιάλειπτη νοερά προσευχή, επιδιώκοντας την ένωση με τον Θεό.

Ο Άγιος Γρηγόριος δεν έμεινε απλώς ένας ασκητής. Κλήθηκε να υπερασπιστεί την Ορθόδοξη πίστη απέναντι στις πλάνες του Βαρλαάμ του Καλαβρού, ο οποίος αμφισβητούσε τη δυνατότητα του ανθρώπου να βιώσει άμεσα την άκτιστη Χάρη του Θεού. Ο Βαρλαάμ υποστήριζε ότι η Χάρη του Θεού είναι κάτι κτιστό, κάτι δημιουργημένο, άρα δεν μπορεί να ενωθεί άμεσα με τον άνθρωπο.

Ο Άγιος Γρηγόριος, με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος και αντλώντας από την Αγία Γραφή και την Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας, αντέκρουσε σθεναρά αυτές τις θέσεις. Δίδαξε ότι ο Θεός, αν και είναι απρόσιτος στην ουσία Του, γίνεται προσιτός στον άνθρωπο μέσω των ακτίστων ενεργειών Του. Η άκτιστη Χάρη, το θείο Φως που είδαν οι μαθητές στο όρος Θαβώρ κατά τη Μεταμόρφωση του Χριστού, είναι η ίδια η ενέργεια του Θεού, η οποία μας αγιάζει, μας μεταμορφώνει και μας ενώνει μαζί Του.

Αυτή η διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου, η οποία επιβεβαιώθηκε από τρεις Συνόδους στην Κωνσταντινούπολη τον 14ο αιώνα, αποτελεί θεμέλιο λίθο της Ορθόδοξης θεολογίας. Μας υπενθυμίζει ότι η σωτηρία δεν είναι απλώς μια νομική πράξη άφεσης αμαρτιών, αλλά μια οντολογική μεταμόρφωση, μια πραγματική θέωση του ανθρώπου.

Τώρα, ας επιστρέψουμε στο Ευαγγελικό ανάγνωσμα. Η ίαση του παραλυτικού δεν είναι απλώς ένα θαύμα σωματικής θεραπείας. Είναι μια εικόνα της πνευματικής θεραπείας που προσφέρει ο Χριστός σε κάθε άνθρωπο που Τον πλησιάζει με πίστη.

• Βλέπουμε την παράλυση ως σύμβολο της αμαρτίας: Όπως ο παράλυτος ήταν ανίκανος να κινηθεί σωματικά, έτσι και ο αμαρτωλός άνθρωπος είναι πνευματικά παράλυτος, ανίκανος να πορευτεί στον δρόμο της αρετής και της σωτηρίας. Η αμαρτία μας αποξενώνει από τον Θεό, την πηγή της ζωής και της δύναμης.

• Βλέπουμε την πίστη των φίλων και την "αναρρίχηση" της προσευχής: Οι τέσσερις φίλοι του παραλυτικού, με την τολμηρή και δημιουργική τους πράξη, μας δείχνουν τη δύναμη της πίστης και της έμπρακτης αγάπης. Το "ξήλωμα της στέγης" συμβολίζει την υπέρβαση των εμποδίων, την επιμονή στην προσευχή, την αναζήτηση του Θεού με όλη μας την καρδιά. Θυμίζει την ησυχαστική προσευχή ("Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με") την οποία τόνιζε ο Άγιος Γρηγόριος, που "ανοίγει" τις πύλες του ουρανού.

• Βλέπουμε την άφεση των αμαρτιών ως προϋπόθεση της θέωσης: Ο Χριστός, πριν θεραπεύσει το σώμα του παραλυτικού, του λέει: "Τέκνο μου, σου αφήνονται οι αμαρτίες". Η άφεση των αμαρτιών είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσει ο άνθρωπος να δεχθεί τη θεία Χάρη και να ενωθεί με τον Θεό. Είναι το πρώτο βήμα στην πορεία της θέωσης, την οποία δίδαξε ο Άγιος Γρηγόριος. Ο παράλυτος, απαλλαγμένος από το βάρος των αμαρτιών του, γίνεται δεκτικός της άκτιστης Χάριτος, η οποία τον θεραπεύει και σωματικά.

• Βλέπουμε την θεϊκή εξουσία του Ιησού και την άκτιστη Χάρη: Η θεραπεία του παραλυτικού αποδεικνύει ότι η συγχώρηση και η Χάρη που προσφέρει ο Ιησούς δεν είναι μια ανθρώπινη, "κτιστή" δυνατότητα, αλλά η άκτιστη ενέργεια του Θεού. Είναι η ίδια η Θεότητα που ενεργεί, όπως δίδασκε ο Άγιος Γρηγόριος, αμυνόμενος εναντίων των αιρετικών.

Η διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και το θαύμα του παραλυτικού μας καλούν:

1. Να αναζητήσουμε τη θεραπεία της ψυχής μας: Να αναγνωρίσουμε τις δικές μας πνευματικές "παραλύσεις", να μετανοήσουμε για τις αμαρτίες μας, να ζητήσουμε τη συγχώρεση και τη Χάρη του Θεού.

2. Να καλλιεργήσουμε την αδιάλειπτη προσευχή: Να αφιερώνουμε χρόνο στην προσευχή, όχι μόνο τυπικά, αλλά με όλη μας την καρδιά, επιδιώκοντας την ένωση με τον Θεό, όπως δίδαξε ο Άγιος Γρηγόριος.

3. Να ζούμε εν αγάπη και αλληλεγγύη: Να γίνουμε "οι τέσσερις φίλοι" για τους συνανθρώπους μας, στηρίζοντάς τους πνευματικά και υλικά, οδηγώντας τους στον Χριστό.

4. Να επιδιώκουμε τη θέωση: Να έχουμε ως στόχο της ζωής μας την ένωση με τον Θεό, την απόκτηση της άκτιστης Χάριτος, τη μεταμόρφωσή μας σε "κατά χάριν θεούς". Να θυμόμαστε ότι η θέωση δεν είναι μια ουτοπία, αλλά μια πραγματικότητα που βιώνεται μέσα στην Εκκλησία, μέσω των Μυστηρίων και της ασκητικής ζωής.

5. Ως ιερείς, να είμαστε οδηγοί: Να διδάσκουμε τον λαό του Θεού την αλήθεια της Ορθόδοξης πίστης, να τον καθοδηγούμε στον δρόμο της σωτηρίας, να τον εμπνέουμε με το παράδειγμα της ζωής μας, ακολουθώντας τα βήματα του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.

Σήμερα, τιμώντας τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά και αναλογιζόμενοι το θαύμα της ίασης του παραλυτικού, καλούμαστε να κάνουμε ένα βήμα παραπέρα. Δεν αρκεί να θαυμάσουμε το γεγονός και να κατανοήσουμε τη θεολογική του σημασία. Πρέπει να αναρωτηθούμε: Πώς μπορούμε εμείς, μέσα στη δίνη της σύγχρονης ζωής, να εφαρμόσουμε αυτά τα διδάγματα; Πώς μπορούμε να επιτύχουμε τους πνευματικούς στόχους που θέτει η Εκκλησία μας, εμπνεόμενοι από τη ζωή και τη διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου;

Ας θυμηθούμε τους βασικούς στόχους που αναδείξαμε:

• Αναγνώριση των πνευματικών μας "παραλύσεων".

• Καλλιέργεια της πίστης και της αδιάλειπτης προσευχής.

• Έμπρακτη αγάπη και αλληλεγγύη.

• Επιδίωξη της θέωσης, της ένωσης με τον Θεό.

Αυτοί οι στόχοι, όμως, φαντάζουν συχνά δύσκολοι, αν όχι ακατόρθωτοι, μέσα στον σύγχρονο τρόπο ζωής. Οι προκλήσεις είναι πολλές:

• Ο καταιγισμός πληροφοριών και ερεθισμάτων: Ζούμε σε έναν κόσμο που μας βομβαρδίζει ασταμάτητα με πληροφορίες, εικόνες, θορύβους. Είναι δύσκολο να βρούμε ησυχία, να συγκεντρωθούμε στην προσευχή, να ακούσουμε τη φωνή του Θεού μέσα μας.

• Ο υλισμός και ο καταναλωτισμός: Η σύγχρονη κοινωνία προωθεί την ύλη ως το ύψιστο αγαθό. Είμαστε διαρκώς εκτεθειμένοι σε διαφημίσεις, σε πρότυπα που μας ωθούν να επιδιώκουμε την υλική ευημερία και την ικανοποίηση των επιθυμιών μας, παραμελώντας την πνευματική μας καλλιέργεια.

• Ο ατομικισμός και η αποξένωση: Ο σύγχρονος τρόπος ζωής συχνά μας απομονώνει από τους άλλους. Οι ανθρώπινες σχέσεις γίνονται επιφανειακές, η αλληλεγγύη και η κοινοτική ζωή υποχωρούν.

• Το άγχος και η πίεση: Οι ρυθμοί της ζωής είναι εξαντλητικοί. Το άγχος για την εργασία, τα οικονομικά, το μέλλον, μας κατακλύζει, αφήνοντας ελάχιστο χώρο για πνευματική αναζήτηση.

• Η πνευματική σύγχυση: Η πληθώρα θρησκευτικών και φιλοσοφικών ρευμάτων, η σχετικοποίηση των αξιών, δημιουργούν σύγχυση και αβεβαιότητα. Είναι δύσκολο να βρει κανείς τον δρόμο του, να διακρίνει την αλήθεια από την πλάνη.

Πώς, λοιπόν, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτές τις προκλήσεις και να εφαρμόσουμε τα διδάγματα του σημερινού Ευαγγελίου και του Αγίου Γρηγορίου στη ζωή μας; Ιδού μερικές πρακτικές προτάσεις:

1. Καθιέρωση "νησίδων" ησυχίας:

   • Αφιερώνουμε καθημερινά, έστω και λίγα λεπτά, σε απόλυτη ησυχία. Κλείνουμε το κινητό, τον υπολογιστή, την τηλεόραση. Βρίσκουμε ένα ήσυχο μέρος, όπου μπορούμε να είμαστε μόνοι με τον Θεό.

   • Ασχολούμαστε με τη νοερά προσευχή ("Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με"). Επαναλαμβάνουμε αυτή τη σύντομη προσευχή μέσα μας, προσπαθώντας να συγκεντρώσουμε τον νου μας στον Θεό.

   • Αξιοποιούμε στιγμές της ημέρας (π.χ. κατά τη μετακίνηση, πριν τον ύπνο) για σύντομη προσευχή και περισυλλογή.

2. Συνειδητή αποχή από τον καταναλωτισμό:

   • Αναρωτιόμαστε πριν από κάθε αγορά: "Το χρειάζομαι πραγματικά αυτό; Ή μήπως υποκύπτω σε μια διαφημιστική παρόρμηση;"

   • Περιορίζουμε την έκθεσή μας σε διαφημίσεις και καταναλωτικά πρότυπα.

   • Καλλιεργούμε την αρετή της εγκράτειας και της λιτότητας. Μαθαίνουμε να βρίσκουμε χαρά σε απλά πράγματα, στην επαφή με τη φύση, στις ανθρώπινες σχέσεις.

   • Κάνουμε πράξεις φιλανθρωπίας.

3. Ενεργή συμμετοχή στην εκκλησιαστική ζωή:

   • Παρακολουθούμε τακτικά τις ιερές ακολουθίες. Η Θεία Λειτουργία, οι Εσπερινοί, οι Παρακλήσεις, είναι πηγές πνευματικής τροφής και δύναμης.

   • Συμμετέχουμε στα Μυστήρια της Εκκλησίας, ιδίως στην Εξομολόγηση και τη Θεία Κοινωνία.

   • Αναζητούμε πνευματικό οδηγό (ιερέα, γέροντα), ο οποίος μπορεί να μας καθοδηγήσει στον πνευματικό μας αγώνα.

   • Συμμετέχουμε σε δραστηριότητες της ενορίας (ομιλίες, ομάδες μελέτης Αγίας Γραφής, φιλανθρωπικό έργο).

4. Καλλιέργεια των αρετών:

   • Επιδιώκουμε την ταπείνωση, την αγάπη, την υπομονή, την πραότητα, την εγκράτεια. Αυτές οι αρετές είναι τα "αντίδοτα" στα πάθη που μας "παραλύουν".

   • Αγωνιζόμαστε κατά των λογισμών (των κακών σκέψεων) με την προσευχή και τη νήψη (την πνευματική εγρήγορση).

   • Μελετούμε την Αγία Γραφή και τα έργα των Πατέρων της Εκκλησίας, για να λαμβάνουμε πνευματική καθοδήγηση.

5. Έμπρακτη αγάπη και αλληλεγγύη:

   • Αφιερώνουμε χρόνο και ενέργεια για να βοηθήσουμε τους συνανθρώπους μας. Επισκεπτόμαστε ασθενείς, ηλικιωμένους, προσφέρουμε εθελοντική εργασία σε φιλανθρωπικά ιδρύματα.

   • Στηρίζουμε οικονομικά το έργο της Εκκλησίας (όταν υπάρχει) και όσους έχουν ανάγκη.

   • Προσευχόμαστε για τους άλλους, για όλο τον κόσμο.

6. Ως ιερείς, να είμαστε παραδείγματα:

   • Να ζούμε με συνέπεια την πίστη μας, ώστε να γινόμαστε ζωντανά παραδείγματα για τους πιστούς.

   • Να είμαστε διαθέσιμοι για να ακούσουμε, να συμβουλεύσουμε, να στηρίξουμε πνευματικά τους ανθρώπους που μας εμπιστεύονται.

   • Να διδάσκουμε με σαφήνεια και απλότητα την αλήθεια του Ευαγγελίου, προσαρμόζοντας τον λόγο μας στις ανάγκες και τις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής.

Αδελφοί μου,

Ο δρόμος προς τη θέωση, προς την ένωση με τον Θεό, δεν είναι εύκολος. Απαιτεί αγώνα, επιμονή, ταπείνωση. Όμως, δεν είμαστε μόνοι σε αυτόν τον αγώνα. Έχουμε τη Χάρη του Θεού, τη μεσιτεία των Αγίων, τη στήριξη της Εκκλησίας.

Ας εμπνευστούμε από το παράδειγμα του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, του φωτισμένου διδασκάλου της άκτιστης Χάριτος. Ας ζητήσουμε τη βοήθειά του, για να μπορέσουμε να "ανοίξουμε τις στέγες" της δικής μας ζωής, να υπερβούμε τα εμπόδια, και να φτάσουμε στην πνευματική θεραπεία και την ένωση με τον Θεό, που είναι ο τελικός προορισμός κάθε ανθρώπου.

Αμήν.