Κυριακή της Ορθοδοξίας: Ιστορία, Εικόνες & Ομολογία Πίστης

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα

Τῇ ἐπαύριον ἠθέλησεν ὁ ᾿Ιησοῦς ἐξελθεῖν εἰς τὴν Γαλιλαίαν· καὶ εὑρίσκει Φίλιππον καὶ λέγει αὐτῷ· ἀκολούθει μοι. ἦν δὲ ὁ Φίλιππος ἀπὸ Βηθσαϊδά, ἐκ τῆς πόλεως ᾿Ανδρέου καὶ Πέτρου. εὑρίσκει Φίλιππος τὸν Ναθαναὴλ καὶ λέγει αὐτῷ· ὃν ἔγραψε Μωϋσῆς ἐν τῷ νόμῳ καὶ οἱ προφῆται, εὑρήκαμεν, ᾿Ιησοῦν τὸν υἱὸν τοῦ ᾿Ιωσὴφ τὸν ἀπὸ Ναζαρέτ. καὶ εἶπεν αὐτῷ Ναθαναήλ· ἐκ Ναζαρὲτ δύναταί τι ἀγαθὸν εἶναι; λέγει αὐτῷ Φίλιππος· ἔρχου καὶ ἴδε. εἶδεν ὁ ᾿Ιησοῦς τὸν Ναθαναὴλ ἐρχόμενον πρὸς αὐτὸν καὶ λέγει περὶ αὐτοῦ· ἴδε ἀληθῶς ᾿Ισραηλίτης, ἐν ᾧ δόλος οὐκ ἔστι. λέγει αὐτῷ Ναθαναήλ· πόθεν με γινώσκεις; ἀπεκρίθη ᾿Ιησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῷ· πρὸ τοῦ σε Φίλιππον φωνῆσαι, ὄντα ὑπὸ τὴν συκῆν εἶδόν σε. ἀπεκρίθη Ναθαναὴλ καὶ λέγει αὐτῷ· ραββί, σὺ εἶ ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ, σὺ εἶ ὁ βασιλεὺς τοῦ ᾿Ισραήλ. ἀπεκρίθη ᾿Ιησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῷ· ὅτι εἶπόν σοι, εἶδόν σε ὑποκάτω τῆς συκῆς, πιστεύεις; μείζω τούτων ὄψει. καὶ λέγει αὐτῷ· ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἀπ' ἄρτι ὄψεσθε τὸν οὐρανὸν ἀνεῳγότα, καὶ τοὺς ἀγγέλους τοῦ Θεοῦ ἀναβαίνοντας καὶ καταβαίνοντας ἐπὶ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου.

Στη Νεοελληνική

Την άλλη μέρα ο Ιησούς αποφάσισε να πάει στη Γαλιλαία. Βρίσκει τότε το Φίλιππο και του λέει: «΄Έλα μαζί μου». Ο Φίλιππος καταγόταν από τη Βηθσαϊδά, την πατρίδα του Ανδρέα και του Πέτρου. Βρίσκει ο Φίλιππος το Ναθαναήλ και του λέει: «Αυτόν που προανήγγειλε ο Μωυσής στο νόμο και οι προφήτες, τον βρήκαμε- είναι ο Ιησούς, ο γιος του Ιωσήφ από τη Ναζαρέτ». «Μπορεί από τη Ναζαρέτ να βγει τίποτα καλό;» τον ρώτησε ο Ναθαναήλ. «Έλα και δες μόνος σου», του λέει ο Φίλιππος. Ο Ιησούς είδε το Ναθαναήλ να πλησιάζει και λέει γι’ αυτόν: «Να ένας πραγματικά Ισραηλίτης, χωρίς δόλο μέσα του». «Από πού με ξέρεις;» τον ρωτάει ο Ναθαναήλ. Κι ο Ιησούς του απάντησε: «Προτού σου πει ο Φίλιππος να ’ρθείς, σε είδα που καθόσουν κάτω απ’ τη συκιά». Τότε ο Ναθαναήλ του είπε: «Διδάσκαλε, εσύ είσαι ο Υιός του Θεού, εσύ είσαι ο βασιλιάς του Ισραήλ». Κι ο Ιησούς του αποκρίθηκε: «Επειδή σου είπα πως σε είδα κάτω από τη συκιά, γι΄ αυτό πιστεύεις σε μένα; Θα δεις μεγαλύτερα πράγματα απ’ αυτά». Και πρόσθεσε: «Σας λέγω την αλήθεια, από τώρα και στο εξής θα βλέπετε τον ουρανό να ανοίγει και τους αγγέλους του Θεού να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν γύρω από τον Υιό του Ανθρώπου».

Πνευματικός Λόγος

Σήμερα, την πρώτη Κυριακή της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η Εκκλησία μας εορτάζει ένα γεγονός υψίστης σημασίας: την Κυριακή της Ορθοδοξίας. Η ημέρα αυτή σηματοδοτεί τον θρίαμβο της Ορθοδόξου πίστεως επί της αίρεσης της εικονομαχίας, η οποία ταλάνισε την Εκκλησία για περισσότερο από έναν αιώνα (726-843 μ.Χ.). Δεν είναι απλώς μια ιστορική επέτειος, αλλά μια διαρκής υπενθύμιση της σημασίας της ορθής πίστεως και της ομολογίας της, καθώς και της ζωής που πηγάζει από αυτήν.

Η εικονομαχία υπήρξε μια σκοτεινή περίοδος για την Εκκλησία μας. Ξεκίνησε από αυτοκράτορες του Βυζαντίου, οι οποίοι, επηρεασμένοι από διάφορες φιλοσοφικές και θρησκευτικές τάσεις, απαγόρευσαν την προσκύνηση των ιερών εικόνων, θεωρώντας την ειδωλολατρία. Αυτή η απόφαση προκάλεσε βαθύ διχασμό στην Εκκλησία και στην κοινωνία. Πολλοί πιστοί, μοναχοί και κληρικοί, υπερασπίστηκαν με σθένος την τιμή των εικόνων, υφιστάμενοι διώξεις, εξορίες, ακόμα και μαρτυρικό θάνατο.

Οι εικονομάχοι ισχυρίζονταν ότι η απεικόνιση του Θεού είναι αδύνατη και ότι οι εικόνες οδηγούν σε ειδωλολατρία. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, όμως, διακήρυξε ότι η τιμή που αποδίδεται στις εικόνες δεν απευθύνεται στο υλικό (ξύλο, χρώμα), αλλά στο πρόσωπο που εικονίζεται. Όπως χαρακτηριστικά τόνισε ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ένας από τους μεγαλύτερους υπερασπιστές των εικόνων: "Οὐ προσκυνῶ τῇν ὕλῃ, προσκυνῶ δὲ τὸν τῆς ὕλης δημιουργόν". Δηλαδή, δεν προσκυνώ την ύλη, αλλά τον Δημιουργό της ύλης.

Η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος (787 μ.Χ.), στη Νίκαια, καταδίκασε την εικονομαχία ως αίρεση και αποκατέστησε την τιμή των ιερών εικόνων. Ωστόσο, η έριδα δεν έληξε οριστικά παρά μόνο το 843 μ.Χ., όταν η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, με τη σύγκληση τοπικής συνόδου στην Κωνσταντινούπολη, αναστήλωσε πανηγυρικά τις ιερές εικόνες. Η ημέρα εκείνη, η πρώτη Κυριακή των Νηστειών, καθιερώθηκε ως η Κυριακή της Ορθοδοξίας.

Η αναστήλωση των ιερών εικόνων δεν ήταν απλώς μια νίκη επί μιας αίρεσης. Ήταν μια επιβεβαίωση της Ορθοδόξου διδασκαλίας για την Ενσάρκωση του Θεού Λόγου. Αφού ο Θεός έγινε άνθρωπος, πήρε σάρκα και οστά, μπορεί να απεικονιστεί. Η εικόνα του Χριστού είναι η απόδειξη της Ενανθρώπησής Του. Η άρνηση της εικόνας ισοδυναμεί με άρνηση της Ενανθρώπησης, και κατά συνέπεια, της σωτηρίας μας.

Οι άγιες εικόνες, λοιπόν, δεν είναι απλά καλλιτεχνήματα. Είναι παράθυρα στον ουρανό, μέσα από τα οποία επικοινωνούμε με τον Θεό και τους αγίους. Μας υπενθυμίζουν την παρουσία τους στη ζωή μας και μας καλούν να μιμηθούμε το παράδειγμά τους.

Παλαιότερα όταν δεν υπήρχε η δυνατότητα όλοι οι άνθρωποι να μάθουν γράμματα έλεγαν ότι οι εικόνες ήταν τα βιβλία των αγγραμμάτων.

Το σημερινό Ευαγγελικό ανάγνωσμα (Ιω. 1:43-51) μας προσφέρει ένα πολύτιμο μάθημα για την ομολογία της πίστεως. Ο Φίλιππος, ενθουσιασμένος από τη συνάντησή του με τον Ιησού, σπεύδει να το ανακοινώσει στον Ναθαναήλ. Η αρχική αντίδραση του Ναθαναήλ είναι διστακτική, γεμάτη προκαταλήψεις: "Ἐκ Ναζαρὲτ δύναταί τι ἀγαθὸν εἶναι;" (Τί αγαθό μπορεί να προέρχεται από τη Ναζαρέτ;).

Αυτή η σκηνή είναι διαχρονική. Πόσοι άνθρωποι γύρω μας δεν έχουν παρόμοιες προκαταλήψεις για την πίστη, για την Εκκλησία, για τον Χριστό; Πόσες φορές κι εμείς οι ίδιοι δεν έχουμε αμφιβάλλει;

Η απάντηση του Φιλίππου είναι η απάντηση που πρέπει να δίνουμε κι εμείς: "Ἔρχου καὶ ἴδε". Δεν χρειάζονται πολλά λόγια. Χρειάζεται η πρόσκληση στην προσωπική εμπειρία της συνάντησης με τον Χριστό.

Εμείς λοιπόν σήμερα:

• Πώς μπορούμε να μεταφράσουμε το "Έρχου και ίδε" στη δική μας ζωή; Πώς μπορούμε να προσκαλέσουμε τους άλλους να γνωρίσουν τον Χριστό, όχι με λόγια, αλλά με τη ζωή μας;

• Ποιες είναι οι "Ναζαρέτ" της δικής μας εποχής; Ποιες είναι οι προκαταλήψεις που μας εμποδίζουν να δούμε την αλήθεια του Ευαγγελίου;

• Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την προσωπική μας σχέση με τον Χριστό, ώστε να γίνουμε πιο αυθεντικοί μάρτυρες της πίστης μας;

• Ποια η θέση και ο ρόλος των ιερών εικόνων στην καθημερινή μας πνευματική ζωή; Πως μας βοηθούν;

Αδελφοί μου, η Ορθοδοξία δεν είναι απλώς μια θρησκεία. Είναι ένας τρόπος ζωής. Είναι η ζωή εν Χριστό. Είναι η προσπάθεια να εφαρμόζουμε τις εντολές του Ευαγγελίου στην καθημερινότητά μας. Είναι η αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον. Είναι η ταπείνωση, η συγχώρεση, η ελεημοσύνη.

Ας αγωνιστούμε, λοιπόν, να γίνουμε άξιοι της κλήσης μας ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Ας κρατήσουμε ψηλά το λάβαρο της πίστεως, όπως οι άγιοι Πατέρες μας. Ας γίνουμε φως Χριστού στον κόσμο, ακτινοβολώντας την αλήθεια και την αγάπη Του. Να θυμόμαστε τα λόγια του Αποστόλου: «Τέκνα, φυλάξατε ἑαυτοὺς ἀπὸ τῶν εἰδώλων» (Α' Ιω. 5:21) Όχι ειδώλων με την έννοια που χρησιμοποίησαν οι εικονομάχοι. Αλλά ειδώλων που κατασκευάζουμε εμείς στην καθημερινότητα μας, που μας απομακρύνουν από την αληθινή πίστη, που μας αποπροσανατολίζουν.

Ας κλείσουμε με μια ευχή: Εύχομαι η Χάρις του Κυρίου μας Ιησού Χριστού να φωτίζει τις καρδιές μας και να μας οδηγεί στην αλήθεια της Ορθοδόξου πίστεως.

Αμήν.