Κυριακή της Πεντηκοστής: Το Άγιο Πνεύμα, η Γέννηση της Εκκλησίας και η Σημασία του για τον Σύγχρονο Κόσμο

ΕΥΑΓΕΛΛΙΟ (Ιωάν. ζ΄ 37-52, η΄ 12).

Τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ τῇ μεγάλῃ τῆς ἑορτῆς εἱστήκει ὁ Ἰησοῦς καὶ ἔκραξε λέγων· ἐάν τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρός με καὶ πινέτω. Ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, καθὼς εἶπεν ἡ γραφή, ποταμοὶ ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ρεύσουσιν ὕδατος ζῶντος. Τοῦτο δὲ εἶπε περὶ τοῦ Πνεύματος οὗ ἔμελλον λαμβάνειν οἱ πιστεύοντες εἰς αὐτόν· οὔπω γὰρ ἦν Πνεῦμα Ἅγιον, ὅτι Ἰησοῦς οὐδέπω ἐδοξάσθη.

Πολλοὶ οὖν ἐκ τοῦ ὄχλου ἀκούσαντες τὸν λόγον ἔλεγον· οὗτός ἐστιν ἀληθῶς ὁ προφήτης· ἄλλοι ἔλεγον· οὗτός ἐστιν ὁ Χριστός· ἄλλοι ἔλεγον· μὴ γὰρ ἐκ τῆς Γαλιλαίας ὁ Χριστὸς ἔρχεται; Οὐχὶ ἡ γραφὴ εἶπεν ὅτι ἐκ τοῦ σπέρματος Δαυὶδ καὶ ἀπὸ Βηθλεὲμ τῆς κώμης, ὅπου ἦν Δαυὶδ, ὁ Χριστὸς ἔρχεται; Σχίσμα οὖν ἐν τῷ ὄχλῳ ἐγένετο δι’ αὐτόν. Τινὲς δὲ ἤθελον ἐξ αὐτῶν πιάσαι αὐτόν, ἀλλ’ οὐδεὶς ἐπέβαλεν ἐπ’ αὐτὸν τὰς χεῖρας. Ἦλθον οὖν οἱ ὑπηρέται πρὸς τοὺς ἀρχιερεῖς καὶ Φαρισαίους, καὶ εἶπον αὐτοῖς ἐκεῖνοι· διατί οὐκ ἠγάγετε αὐτόν; Ἀπεκρίθησαν οἱ ὑπηρέται· οὐδέποτε οὕτως ἐλάλησεν ἄνθρωπος, ὡς οὗτος ὁ ἄνθρωπος. Ἀπεκρίθησαν οὖν αὐτοῖς οἱ Φαρισαῖοι· μὴ καὶ ὑμεῖς πεπλάνησθε; Μή τις ἐκ τῶν ἀρχόντων ἐπίστευσεν εἰς αὐτὸν ἢ ἐκ τῶν Φαρισαίων; Ἀλλ’ ὁ ὄχλος οὗτος ὁ μὴ γινώσκων τὸν νόμον ἐπικατάρατοί εἰσι! Λέγει Νικόδημος πρὸς αὐτούς, ὁ ἐλθὼν νυκτὸς πρὸς αὐτόν, εἷς ὢν ἐξ αὐτῶν· μὴ ὁ νόμος ἡμῶν κρίνει τὸν ἄνθρωπον, ἐὰν μὴ ἀκούσῃ παρ’ αὐτοῦ πρότερον καὶ γνῷ τί ποιεῖ; Ἀπεκρίθησαν καὶ εἶπον αὐτῷ· μὴ καὶ σὺ ἐκ τῆς Γαλιλαίας εἶ; ἐρεύνησον καὶ ἴδε ὅτι προφήτης ἐκ τῆς Γαλιλαίας οὐκ ἐγήγερται.
Πάλιν οὖν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς ἐλάλησε λέγων· ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου· ὁ ἀκολουθῶν ἐμοὶ οὐ μὴ περιπατήσῃ ἐν τῇ σκοτίᾳ, ἀλλ’ ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς.

Νεοελληνική Απόδοση:

Την τελευταίαν ημέραν την μεγάλην της εορτής, εστάθηκε ο Ιησούς και εφώναξε δυνατά, «Εάν κανείς διψά, ας έλθη σ’ εμέ και ας πιή. Εκείνος που πιστεύει σ’ εμέ, καθώς είπε η γραφή, «Θα τρέξουν από την κοιλιά του ποταμοί νερού ζωντανού». Αυτό το είπε διά το Πνεύμα, το οποίον θα έπαιρναν εκείνοι που θα επίστευαν σ’ αυτόν, διότι δεν είχε δοθή ακόμη Πνεύμα Άγιον, επειδή ο Ιησούς δεν είχε ακόμη δοξασθή.

Πολλοί από το πλήθος, όταν άκουσαν αυτά, έλεγαν, «Αυτός είναι πραγματικά ο Προφήτης», άλλοι έλεγαν, «Αυτός είναι ο Χριστός», άλλοι έλεγαν, «Μήπως ο Χριστός έρχεται από την Γαλιλαίαν; Δεν είπε η γραφή ότι ο Χριστός έρχεται από το σπέρμα του Δαυίδ και από την κωμόπολιν Βηθλεέμ όπου ήτο ο Δαυίδ;». Έγινε λοιπόν διχασμός γι’ αυτόν μεταξύ του πλήθους. Μερικοί ήθελαν να τον πιάσουν αλλά κανείς δεν έβαλε χέρι επάνω του.

Τότε επέστρεψαν οι υπηρέται προς τους αρχιερείς και τους Φαρισαίους, οι οποίοι τους είπαν, «Γιατί δεν τον εφέρατε;». Απεκρίθησαν οι υπηρέται, «Κανείς άνθρωπος δεν εμίλησε ποτέ όπως μιλεί αυτός ο άνθρωπος». Οι Φαρισαίοι τους απεκρίθησαν, «Μήπως και εσείς έχετε πλανηθή; Επίστεψε σ’ αυτόν κανείς από τους άρχοντας ή τους Φαρισαίους; Όσο γι’ αυτόν τον όχλον που δεν ξέρει τον νόμον είναι καταραμένος». Λέγει εις αυτούς ο Νικόδημος, ο οποίος είχε έλθει εις αυτόν την νύχτα και ο οποίος ήτο ένας από αυτούς, «Καταδικάζει άνθρωπον, ο νόμος μας εάν δεν τον ακούση προηγουμένως και μάθη τι έκανε;». Απεκρίθησαν εις αυτόν, «Μήπως και συ είσαι από την Γαλιλαίαν; Ερεύνησε και θα ιδής, ότι δεν έχει έλθει προφήτης από την Γαλιλαίαν».

Πάλιν ο Ιησούς τους εμίλησε και είπε, «Εγώ είμαι το φως του κόσμου. Εκείνος που με ακολουθεί δεν θα περπατήση εις το σκοτάδι αλλά θα έχη το φως της ζωής».

Πνευματικός Λόγος

Σήμερα, η Αγία μας Εκκλησία πανηγυρίζει ένα από τα κορυφαία γεγονότα της Θείας Οικονομίας, την Πεντηκοστή. Γιορτάζουμε την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος στους Αγίους Αποστόλους, την ίδρυση της Εκκλησίας και την απαρχή μιας νέας εποχής, της εποχής του Παρακλήτου. Η σημερινή ημέρα δεν είναι απλώς μια ιστορική ανάμνηση, αλλά μια ζωντανή πραγματικότητα που αγγίζει την καρδιά κάθε πιστού και ανανεώνει την ελπίδα για την παρουσία του Θεού στον κόσμο.

Το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα (Ιωάν. ζ΄ 37-52, η΄ 12):

Στο σημερινό Ευαγγελικό Ανάγνωσμα, ακούμε τον Κύριό μας Ιησού Χριστό να διακηρύττει: «Ἐάν τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρός με καὶ πινέτω. ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, καθὼς εἶπεν ἡ γραφή, ποταμοὶ ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ρεύσουσιν ὕδατος ζῶντος» (Ιωάν. ζ΄ 37-38). (Δηλαδή: «Αν κάποιος διψά, ας έρχεται σε μένα και ας πίνει. Αυτός που πιστεύει σε μένα, καθώς είπε η Γραφή, ποτάμια από την κοιλιά του θα ρεύσουν από νερό ζωντανό»). Και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης διευκρινίζει: «τοῦτο δὲ εἶπε περὶ τοῦ Πνεύματος οὗ ἔμελλον λαμβάνειν οἱ πιστεύοντες εἰς αὐτόν· οὔπω γὰρ ἦν Πνεῦμα Ἅγιον, ὅτι Ἰησοῦς οὐδέπω ἐδοξάσθη» (Ιωάν. ζ΄ 39). (Δηλαδή: «Αυτό δε το είπε για το Πνεύμα που έμελλαν να λάβουν όσοι πιστεύουν σ’ αυτόν· γιατί δεν είχε έρθει ακόμη το Πνεύμα το Άγιο, επειδή ο Ιησούς δεν είχε ακόμη δοξαστεί»).

Αυτά τα λόγια του Κυρίου προαναγγέλλουν το μεγάλο γεγονός της Πεντηκοστής. Ο Χριστός, αφού ολοκλήρωσε το επίγειο έργο Του με τη Σταύρωση και την Ανάσταση, ανελήφθη στους ουρανούς, «ἐδοξάσθη» (δοξάστηκε). Και τότε, εκπληρώνοντας την υπόσχεσή Του, έστειλε τον Παράκλητο, το Πνεύμα το Άγιον, για να μείνει με τους μαθητές Του και με την Εκκλησία Του «εἰς τὸν αἰῶνα» (Ιωάν. ιδ΄ 16) (στον αιώνα, για πάντα).

Η Πεντηκοστή στην Αγία Γραφή και την Ιερά Παράδοση:

• Πράξεις των Αποστόλων (Κεφ. β΄): Η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος περιγράφεται με συγκλονιστικό τρόπο στις Πράξεις των Αποστόλων. Οι μαθητές, «ἦσαν ἅπαντες ὁμοθυμαδὸν ἐπὶ τὸ αὐτό» (Πράξ. β΄ 1) (ήταν όλοι με μια ψυχή συγκεντρωμένοι στο ίδιο μέρος), όταν «ἐγένετο ἄφνω ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἦχος ὥσπερ φερομένης πνοῆς βιαίας, καὶ ἐπλήρωσεν ὅλον τὸν οἶκον οὗ ἦσαν καθήμενοι. καὶ ὤφθησαν αὐτοῖς διαμεριζόμεναι γλῶσσαι ὡσεὶ πυρός, ἐκάθισέ τε ἐφ᾿ ἕνα ἕκαστον αὐτῶν, καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες Πνεύματος Ἁγίου, καὶ ἤρξαντο λαλεῖν ἑτέραις γλώσσαις καθὼς τὸ Πνεῦμα ἐδίδου αὐτοῖς ἀποφθέγγεσθαι» (Πράξ. β΄ 2-4). (Δηλαδή: «ξαφνικά έγινε από τον ουρανό ένας ήχος σαν από ορμητικό άνεμο, και γέμισε όλο το σπίτι όπου κάθονταν. Και τους φάνηκαν γλώσσες που χωρίζονταν σαν φωτιά, και κάθισε πάνω στον καθένα απ’ αυτούς, και γέμισαν όλοι από Πνεύμα Άγιο, και άρχισαν να μιλούν σε άλλες γλώσσες, καθώς το Πνεύμα τους έδινε να μιλούν»).

  • Σημασία: Το Άγιο Πνεύμα κατήλθε ως «πνοὴ βιαία» (ορμητικός άνεμος), δείχνοντας τη δύναμη και την ορμή της θείας χάριτος. Οι «διαμεριζόμεναι γλῶσσαι ὡσεὶ πυρός» (γλώσσες που χωρίζονταν σαν φωτιά) συμβολίζουν τον φωτισμό, τον καθαρισμό και την ποικιλία των χαρισμάτων που δωρίζει το Πνεύμα. Το θαύμα της γλωσσολαλίας καταργεί τη σύγχυση της Βαβέλ και ενώνει τους λαούς στην ομολογία της μίας αληθινής πίστης.

• Παλαιά Διαθήκη: Η Πεντηκοστή έχει τις ρίζες της στην Παλαιά Διαθήκη, στην εορτή των Εβδομάδων (Εβρ.: Σαβουότ), όπου οι Ισραηλίτες ευχαριστούσαν τον Θεό για τους πρώτους καρπούς της γης και για την παράδοση του Νόμου στο όρος Σινά (Έξ. κγ΄ 16, Λευιτ. κγ΄ 15-21). Στη νέα διαθήκη, η Πεντηκοστή γίνεται η εορτή της προσφοράς των πρωτογεννημάτων της χάριτος, των πρώτων πιστών που βαπτίστηκαν και εντάχθηκαν στην Εκκλησία, και της παράδοσης του νέου Νόμου, του Νόμου του Πνεύματος.

• Πατέρες της Εκκλησίας: Οι Άγιοι Πατέρες τονίζουν τη σημασία της Πεντηκοστής ως την ημέρα που η Εκκλησία έλαβε τη δύναμη να εκπληρώσει την αποστολή της στον κόσμο. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ονομάζει την Πεντηκοστή «μητρόπολιν τῶν ἑορτῶν» (μητρόπολη, δηλαδή την κυριότερη, των εορτών). Ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας τονίζει ότι το Άγιο Πνεύμα είναι η ψυχή της Εκκλησίας, Αυτό που την ζωοποιεί και την καθοδηγεί. Η Ιερά Παράδοση μας διδάσκει ότι το Άγιο Πνεύμα συνεχίζει να ενεργεί στην Εκκλησία διά των Μυστηρίων, της διδασκαλίας των Αγίων Πατέρων και της ζωής των Αγίων.
  

Αδελφοί μου,

Η Πεντηκοστή δεν είναι ένα γεγονός που ανήκει απλώς στο παρελθόν. Η ενέργεια του Αγίου Πνεύματος είναι διαρκής και αφορά τον καθένα μας προσωπικά, αλλά και την κοινωνία ολόκληρη.

1. Η Δίψα για το «Ύδωρ το Ζων»: Στην εποχή μας, παρατηρούμε μια έντονη «δίψα». Οι άνθρωποι διψούν για νόημα, για αλήθεια, για αγάπη, για ελπίδα. Πολλές φορές, προσπαθούν να ξεδιψάσουν από πηγές που δεν προσφέρουν το «ὕδωρ τὸ ζῶν» (το ζωντανό νερό), αλλά πρόσκαιρες και επιφανειακές ικανοποιήσεις. Το μήνυμα του Χριστού παραμένει επίκαιρο: «Ἐάν τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρός με καὶ πινέτω» (Αν κάποιος διψά, ας έρχεται σε μένα και ας πίνει). Η Εκκλησία, ως φορέας της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, καλείται να προσφέρει αυτό το ζωντανό νερό που ξεδιψά αληθινά την ανθρώπινη ψυχή.

2. Η Ενότητα στην Πολυμορφία: Στην Πεντηκοστή, το Άγιο Πνεύμα <<ένωσε ανθρώπους από διαφορετικά έθνη και γλώσσες σε ένα σώμα>>, το Σώμα του Χριστού. Σήμερα, ο κόσμος μας μαστίζεται από διαιρέσεις, συγκρούσεις και ατομικισμό. Το μήνυμα της Πεντηκοστής είναι ένα κάλεσμα για ενότητα στην πολυμορφία. Το Άγιο Πνεύμα δεν καταργεί τις ιδιαιτερότητες, αλλά τις εναρμονίζει και τις καθιστά πηγή πλούτου για το σύνολο. Ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί, καλούμαστε να καλλιεργούμε το πνεύμα της ομοψυχίας, της αλληλοκατανόησης και της αγάπης, υπερβαίνοντας τις όποιες διαφορές μας.

3. Η Μαρτυρία στον Κόσμο: Οι Απόστολοι, μετά την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, έλαβαν δύναμη και «ἤρξαντο λαλεῖν» (άρχισαν να μιλούν) για τα μεγαλεία του Θεού. Η Εκκλησία, από την ίδρυσή της, είναι μια Εκκλησία αποστολική, μια Εκκλησία που μαρτυρεί τον Χριστό στον κόσμο. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, ο κόσμος έχει ανάγκη από τη μαρτυρία της αλήθειας και της αγάπης του Ευαγγελίου. Κάθε πιστός, ανάλογα με τα χαρίσματα που έλαβε από το Άγιο Πνεύμα, καλείται να γίνει μάρτυρας του Χριστού στο περιβάλλον του, με λόγια και, κυρίως, με έργα.

4. Η Αντιμετώπιση της Σύγχυσης: Όπως στην εποχή της Βαβέλ επικράτησε σύγχυση γλωσσών και διαίρεση, έτσι και σήμερα παρατηρούμε μια σύγχυση ιδεών, αξιών και προσανατολισμών. Το Άγιο Πνεύμα, ως Πνεύμα αληθείας, έρχεται να διαλύσει αυτή τη σύγχυση και να μας οδηγήσει «εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν» (Ιωάν. ιστ΄ 13) (σε όλη την αλήθεια). Η προσκόλληση στην διδασκαλία της Εκκλησίας, η μελέτη της Αγίας Γραφής και η προσευχή είναι τα μέσα διά των οποίων το Άγιο Πνεύμα μας φωτίζει και μας καθοδηγεί.

5. Η Δωρεά των Χαρισμάτων: Το Άγιο Πνεύμα χαρίζει ποικίλα χαρίσματα στους πιστούς «πρὸς τὸ συμφέρον» (Α΄ Κορ. ιβ΄ 7) (για το κοινό καλό, για την ωφέλεια όλων), για την οικοδομή του Σώματος του Χριστού. Στον σύγχρονο κόσμο, όπου συχνά κυριαρχεί ο ανταγωνισμός και η αυτοπροβολή, η διδασκαλία της Εκκλησίας για τα χαρίσματα μας υπενθυμίζει την αξία της ταπεινής διακονίας και της προσφοράς προς τον πλησίον. Καθένας μας έχει λάβει χαρίσματα από τον Θεό, τα οποία οφείλει να καλλιεργεί και να τα θέτει στην υπηρεσία των αδελφών του.
   

Αγαπητοί μου αδελφοί,

Η εορτή της Πεντηκοστής μας υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε μόνοι στον πνευματικό μας αγώνα. Έχουμε τον Παράκλητο, το Πνεύμα το Άγιον, που μας ενδυναμώνει, μας φωτίζει, μας αγιάζει και μας οδηγεί στη Βασιλεία των Ουρανών. Ας ανοίξουμε τις καρδιές μας για να δεχθούμε την πνοή Του, ας ζητήσουμε τα χαρίσματά Του και ας προσπαθήσουμε να ζήσουμε σύμφωνα με τις εντολές Του.

Η Εκκλησία, ως ζωντανός οργανισμός που εμψυχώνεται από το Άγιο Πνεύμα, συνεχίζει το έργο της σωτηρίας στον κόσμο. Ας γίνουμε όλοι μας συνειδητά και ενεργά μέλη αυτού του Σώματος, εργαζόμενοι για τη δόξα του Θεού και τη σωτηρία των ψυχών μας.

Αμήν.