Η Δύναμη της Πίστης: Κήρυγμα Αγ. Ιωάννου Κλίμακος (Δ' Κυρ. Νηστ.)

Ευαγγέλιο Κυριακής

Κατά Μάρκο Θ'(9) 17-31

Καὶ ἀποκριθεὶς εἷς ἐκ τοῦ ὄχλου εἶπε· διδάσκαλε, ἤνεγκα τὸν υἱόν μου πρός σε, ἔχοντα πνεῦμα ἄλαλον.
καὶ ὅπου ἂν αὐτὸν καταλάβῃ, ρήσσει αὐτόν, καὶ ἀφρίζει καὶ τρίζει τοὺς ὀδόντας αὐτοῦ, καὶ ξηραίνεται· καὶ εἶπον τοῖς μαθηταῖς σου ἵνα αὐτὸ ἐκβάλωσι, καὶ οὐκ ἴσχυσαν.
ὁ δὲ ἀποκριθεὶς αὐτῷ λέγει· ὦ γενεὰ ἄπιστος, ἕως πότε πρὸς ὑμᾶς ἔσομαι; ἕως πότε ἀνέξομαι ὑμῶν; φέρετε αὐτὸν πρός με. καὶ ἤνεγκαν αὐτὸν πρὸς αὐτόν.
καὶ ἰδὼν αὐτὸν εὐθέως τὸ πνεῦμα ἐσπάραξεν αὐτόν, καὶ πεσὼν ἐπὶ τῆς γῆς ἐκυλίετο ἀφρίζων.
καὶ ἐπηρώτησε τὸν πατέρα αὐτοῦ· πόσος χρόνος ἐστὶν ὡς τοῦτο γέγονεν αὐτῷ; ὁ δὲ εἶπε· παιδιόθεν.
καὶ πολλάκις αὐτὸν καὶ εἰς πῦρ ἔβαλε καὶ εἰς ὕδατα, ἵνα ἀπολέσῃ αὐτόν· ἀλλ᾿ εἴ τι δύνασαι, βοήθησον ἡμῖν σπλαγχνισθεὶς ἐφ᾿ ἡμᾶς.
ὁ δὲ ᾿Ιησοῦς εἶπεν αὐτῷ τὸ εἰ δύνασαι πιστεῦσαι, πάντα δυνατὰ τῷ πιστεύοντι.
καὶ εὐθέως κράξας ὁ πατὴρ τοῦ παιδίου μετὰ δακρύων ἔλεγε· πιστεύω, κύριε· βοήθει μου τῇ ἀπιστίᾳ.
ἰδὼν δὲ ὁ ᾿Ιησοῦς ὅτι ἐπισυντρέχει ὄχλος, ἐπετίμησε τῷ πνεύματι τῷ ἀκαθάρτῳ λέγων αὐτῷ· τὸ πνεῦμα τὸ ἄλαλον καὶ κωφόν, ἐγώ σοι ἐπιτάσσω, ἔξελθε ἐξ αὐτοῦ καὶ μηκέτι εἰσέλθῃς εἰς αὐτόν.
καὶ κράξαν καὶ πολλὰ σπαράξαν αὐτὸν ἐξῆλθε, καὶ ἐγένετο ὡσεὶ νεκρός, ὥστε πολλοὺς λέγειν ὅτι ἀπέθανεν.
ὁ δὲ ᾿Ιησοῦς κρατήσας αὐτὸν τῆς χειρὸς ἤγειρεν αὐτόν, καὶ ἀνέστη.
Καὶ εἰσελθόντα αὐτὸν εἰς οἶκον οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ ἐπηρώτων αὐτὸν κατ᾿ ἰδίαν, ὅτι ἡμεῖς οὐκ ἠδυνήθημεν ἐκβαλεῖν αὐτό.
καὶ εἶπεν αὐτοῖς· τοῦτο τὸ γένος ἐν οὐδενὶ δύναται ἐξελθεῖν εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστείᾳ.

Καὶ ἐκεῖθεν ἐξελθόντες παρεπορεύοντο διὰ τῆς Γαλιλαίας, καὶ οὐκ ἤθελεν ἵνα τις γνῷ·
ἐδίδασκε γὰρ τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς ὅτι ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου παραδίδοται εἰς χεῖρας ἀνθρώπων, καὶ ἀποκτενοῦσιν αὐτόν, καὶ ἀποκτανθεὶς τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστήσεται.

Νεοελληνική Απόδοση

Η θεραπεία του παιδιού με το ακάθαρτο πνεύμα

Και του αποκρίθηκε ένας από το πλήθος: «Δάσκαλε, έφερα το γιο μου προς εσένα, που έχει πνεύμα άλαλο.
Και όπου τον κατακυριέψει τον ρίχνει κάτω, και αφρίζει και τρίζει τα δόντια του και ξεραίνεται. Και είπα στους μαθητές σου να το βγάλουν, αλλά δεν μπόρεσαν».
Εκείνος τους αποκρίθηκε και λέει: «Ω γενιά άπιστη, ως πότε θα είμαι μαζί σας; Ως πότε θα σας ανέχομαι; Φέρτε τον προς εμένα».
Και τον έφεραν προς αυτόν. Και όταν τον είδε το πνεύμα, ευθύς τον σπάραξε δυνατά και, αφού έπεσε στη γη, κυλιόταν αφρίζοντας.
Και ρώτησε ο Ιησούς τον πατέρα του: «Πόσος χρόνος είναι που αυτό του έχει γίνει;» Εκείνος απάντησε: «Από την παιδική ηλικία.
Και πολλές φορές τον έριξε και στη φωτιά και στα νερά, για να τον σκοτώσει. Αλλά αν κάτι δύνασαι, βοήθησέ μας και σπλαχνίσου μας».
Τότε ο Ιησούς του είπε: «Λες το “αν δύνασαι”! Όλα είναι δυνατά σ’ αυτόν που πιστεύει».
Ευθύς έκραξε ο πατέρας του παιδιού με δάκρυα και έλεγε: «Πιστεύω. Βοήθα με στην απιστία».
Όταν είδε τότε ο Ιησούς ότι εκεί έτρεχε και μαζευόταν πλήθος, επιτίμησε το πνεύμα το ακάθαρτο λέγοντάς του: «Άλαλο και κουφό πνεύμα, εγώ σε διατάζω, έξελθε από αυτόν και μην εισέλθεις πια σ’ αυτόν».
Και αφού έκραξε και σπάραξε πολύ, εξήλθε. Και έγινε σαν νεκρός, ώστε οι περισσότεροι να λένε ότι πέθανε.
Αλλά ο Ιησούς, αφού κράτησε το χέρι του, τον σήκωσε και στάθηκε όρθιος.
Και όταν εισήλθε σ’ έναν οίκο, οι μαθητές του τον επερωτούσαν ιδιαιτέρως: «Γιατί εμείς δε δυνηθήκαμε να το βγάλουμε;»
Και τους είπε: «Αυτό το γένος δε δύναται να εξέλθει με τίποτα παρά μόνο με προσευχή και νηστεία».

Και αφού εξήλθαν από εκεί, πορεύονταν διαμέσου της Γαλιλαίας, και δεν ήθελε να το γνωρίσει κανείς.
Γιατί δίδασκε τους μαθητές του και τους έλεγε: «Ο Υιός του ανθρώπου θα παραδοθεί σε χέρια ανθρώπων και θα τον σκοτώσουν και, αφού σκοτωθεί, μετά τρεις ημέρες θα αναστηθεί».

Πνευματικός Λόγος

Αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί,

Στην καρδιά της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, αυτής της ιερής περιόδου πνευματικής ανανέωσης και προετοιμασίας, η Εκκλησία μας, ως σοφή παιδαγωγός και φιλόστοργος Μητέρα, μας καλεί σε μια βαθύτερη ενδοσκόπηση και έναν πιο συνειδητό αγώνα. Σήμερα, την Τετάρτη Κυριακή των Νηστειών, στρέφουμε το βλέμμα μας σε δύο πανίσχυρους οδηγούς: στο ίδιο το Ευαγγέλιο του Χριστού και στον μεγάλο ασκητή και διδάσκαλο της πνευματικής ζωής, τον Όσιο Ιωάννη τον Σιναΐτη, συγγραφέα της περίφημης «Κλίμακος». Η σημερινή ημέρα μας προσφέρει έναν οδικό χάρτη και τα απαραίτητα εργαλεία για την πιο σημαντική πορεία της ζωής μας: την ανάβαση της ψυχής προς τον Θεό.

Το σημερινό Ευαγγέλιο (Μάρκ. 9:17-31) μας παρουσιάζει μια εικόνα έντονης ανθρώπινης οδύνης και θείας δύναμης. Ένας πατέρας, απελπισμένος, φέρνει τον δαιμονισμένο γιο του στον Ιησού. Η κατάσταση του παιδιού είναι τραγική, μια ζωντανή απεικόνιση της ψυχής που τυραννιέται από δυνάμεις πέρα από τον έλεγχό της: «ρίχνεται κάτω, αφρίζει και τρίζει τα δόντια του και ξεραίνεται». Η προσπάθεια των μαθητών αποτυγχάνει, αποκαλύπτοντας την ανθρώπινη αδυναμία μπροστά σε ισχυρές πνευματικές προκλήσεις. Ο Κύριος διαπιστώνει μια «γενεά άπιστη». Αυτή η απιστία, αδελφοί μου, δεν είναι απλώς η έλλειψη διανοητικής συγκατάθεσης στην ύπαρξη του Θεού – ο Απόστολος Ιάκωβος μας θυμίζει ότι «καὶ τὰ δαιμόνια πιστεύουσι καὶ φρίσσουσι» (Ιακ. 2:19) – αλλά η έλλειψη ζωντανής εμπιστοσύνης, η αδυναμία να παραδοθούμε ενεργά στη δύναμη και την πρόνοια του Θεού.

Εδώ βλέπουμε την κατάσταση του καθενός μας. Πόσες φορές η ψυχή μας δεν βασανίζεται από το «πνεύμα το άλαλον και κωφόν» των παθών; Πάθη που μας κάνουν κωφούς στη φωνή του Θεού και άλαλους στην προσευχή. Πόσες φορές δεν νιώθουμε ανήμποροι, βλέποντας τις προσπάθειές μας να αποτυγχάνουν, όπως οι μαθητές; Η εσωτερική πάλη που περιγράφει ο Απόστολος Παύλος είναι μια καθημερινή πραγματικότητα: «οὐ γὰρ ὃ θέλω ποιῶ ἀγαθόν, ἀλλ᾿ ὃ οὐ θέλω κακὸν τοῦτο πράσσω» (Διότι δεν πράττω το αγαθόν, το οποίον εσωτερικώς με όλην μου την θέλησιν επιθυμώ, αλλά το κακόν, που δεν θέλω, αυτό πράττω.) (Ρωμ. 7:19).

Μέσα σε αυτή την αδυναμία, όμως, λάμπει η ελπίδα. Ο πατέρας του Ευαγγελίου, παρά την απιστία που ομολογεί, κάνει το αποφασιστικό βήμα. Εκφράζει την συγκλονιστική κραυγή που αντηχεί στους αιώνες: «Πιστεύω, Κύριε· βοήθει μου τῇ ἀπιστίᾳ». Αυτή είναι η αφετηρία κάθε πνευματικής προόδου: η ειλικρινής αναγνώριση της κατάστασής μας και η ταυτόχρονη έκκληση για θεία βοήθεια. Είναι η ταπείνωση που ανοίγει την πόρτα στη Χάρη. Η πίστη, όπως μας λέει η προς Εβραίους επιστολή, είναι «ἐλπιζομένων ὑπόστασις, πραγμάτων ἔλεγχος οὐ βλεπομένων» (Εβρ. 11:1), αλλά αυτή η βεβαιότητα συχνά δοκιμάζεται. Και όπως τονίζουν Πατέρες σαν τον Άγιο Ισαάκ τον Σύρο, η πίστη δυναμώνει μέσα από την ταπείνωση και την αναγνώριση της εξάρτησής μας από τον Θεό. Ο Κύριος ανταποκρίνεται σε αυτή την ταπεινή κραυγή και θεραπεύει, αποδεικνύοντας την παντοδυναμία Του.

Και ποιο είναι το μυστικό της δύναμης που νικά το κακό; Ο ίδιος ο Χριστός αποκαλύπτει στους μαθητές Του: «Τοῦτο τὸ γένος ἐν οὐδενὶ δύναται ἐξελθεῖν εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστείᾳ». Προσευχή και νηστεία! Όχι ως μαγικές συνταγές, αλλά ως τα κατ' εξοχήν μέσα με τα οποία ο άνθρωπος ανοίγεται στη Χάρη του Θεού, καλλιεργεί την εξάρτησή του από Αυτόν και ενδυναμώνεται πνευματικά. Η προσευχή είναι η αναπνοή της ψυχής, η συνεχής σύνδεση με την Πηγή της ζωής – «ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε» (Α΄ Θεσ. 5:17). Η νηστεία, όπως διδάσκει ο Μέγας Βασίλειος, δεν είναι απλή δίαιτα, αλλά άσκηση εγκράτειας, αποχή από το κακό και ευκαιρία για πνευματική εγρήγορση και προσευχή. Είναι τα όπλα μας σε αυτόν τον πνευματικό πόλεμο που περιγράφει ο Απόστολος Παύλος: «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας... πρὸς τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας» (Εφεσ. 6:12).

Σε αυτόν τον αγώνα, έχουμε έναν πολύτιμο οδηγό, έναν έμπειρο "προπονητή" της πνευματικής ζωής: τον Όσιο Ιωάννη τον Σιναΐτη. Η ζωή του στην έρημο ήταν μια διαρκής εφαρμογή της προσευχής και της νηστείας. Η σοφία που απέκτησε καταγράφηκε στην «Κλίμακα», ένα διαχρονικό εγχειρίδιο πνευματικής ανάβασης. Η Κλίμακα, με τα τριάντα σκαλοπάτια της – μια εικόνα που μας θυμίζει την κλίμακα του Ιακώβ (Γεν. 28:12) ως σύμβολο της επικοινωνίας Θεού και ανθρώπου – δεν είναι μια θεωρητική πραγματεία, αλλά ένας πρακτικός οδηγός. Μας δείχνει βήμα-βήμα πώς να αναγνωρίσουμε και να πολεμήσουμε τα πάθη (τα δικά μας «δαιμόνια») και πώς να καλλιεργήσουμε τις αντίστοιχες αρετές. Ξεκινώντας από την αποταγή και την υπακοή, μας οδηγεί μέσα από τον αγώνα κατά της γαστριμαργίας, της πορνείας, της φιλαργυρίας, της οργής, της λύπης, της ακηδίας, της κενοδοξίας, της υπερηφάνειας, προς την πραότητα, την ταπείνωση, τη διάκριση, την ησυχία, την αδιάλειπτη προσευχή, με τελικό σκοπό την ένωση με τον Θεό διά της πίστεως, της ελπίδος και, κυρίως, της αγάπης. Οι Πατέρες της Ερήμου, ο Μέγας Αντώνιος, ο Ευάγριος, ο Αββάς Δωρόθεος, όλοι τονίζουν τη σημασία της αυτογνωσίας, της διάκρισης των λογισμών και της αδιάκοπης προσπάθειας με τη βοήθεια της Χάριτος.

Ο αγώνας αυτός απαιτεί τη δική μας συμμετοχή, τη δική μας προσπάθεια. Ο Θεός παρέχει τη Χάρη, τα μυστήρια, τη διδασκαλία, τα παραδείγματα των Αγίων. Αλλά εμείς καλούμαστε να ανταποκριθούμε, να κάνουμε το δικό μας μέρος. Εδώ συναντάμε μια αρχή που μοιάζει με την έννοια της ανάληψης ευθύνης και της στοχοθεσίας που βρίσκουμε και στη σύγχρονη ψυχολογία ή το life coaching, αλλά θεμελιωμένη στην ορθόδοξη πίστη: την αρχή της συνέργειας. Η δική μας προσπάθεια πρέπει να συνεργαστεί με τη θεία Χάρη. Χρειάζεται θέληση, απόφαση, και συγκεκριμένα, πρακτικά βήματα.

Πρακτικά Βήματα για την Πνευματική μας Ανάβαση (Το Δικό μας "Σχέδιο Δράσης"):

Πώς μπορούμε, λοιπόν, να μετατρέψουμε τη θεωρία σε πράξη; Πώς θα ανεβούμε τη δική μας, προσωπική κλίμακα; Ας υιοθετήσουμε ένα πνευματικό "σχέδιο δράσης" για αυτή την περίοδο, με συγκεκριμένες ασκήσεις:

1. Αντιμετώπιση της Βασικής Αδυναμίας (Η Κραυγή της Πίστης): Κάντε καθημερινή πρακτική την προσευχή του πατέρα του Ευαγγελίου. Εντοπίστε στιγμές αμφιβολίας, φόβου ή αδυναμίας και πείτε με ειλικρίνεια: «Κύριε, πιστεύω θεωρητικά, αλλά νιώθω αδύναμος/η. Βοήθησέ με στην απιστία μου! Δώσε μου ζωντανή πίστη και εμπιστοσύνη».

2. Εντοπισμός του Κύριου Εμποδίου & Στοχευμένη Δράση: Όπως ένας καλός στρατηγός ή αθλητής αναγνωρίζει τον κύριο αντίπαλο ή αδυναμία, έτσι κι εμείς, με αυτοεξέταση και ίσως τη βοήθεια πνευματικού, ας εντοπίσουμε το κυρίαρχο πάθος που μας ταλαιπωρεί («τοῦτο τὸ γένος»).

   • Στοχευμένη Προσευχή: Αφιερώστε καθημερινά χρόνο στην προσευχή (π.χ. η ευχή του Ιησού: "Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με"), ζητώντας συγκεκριμένα δύναμη εναντίον αυτού του πάθους. "Με το όνομα του Ιησού μαστίγωνε τους πολεμίους", λέει ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος.

   • Στοχευμένη Νηστεία/Άσκηση: "Νηστέψτε" όχι μόνο από τροφές, αλλά και από τις εκδηλώσεις αυτού του πάθους. Ασκηθείτε στην αντίθετη αρετή. Αν είναι ο θυμός, εξασκηθείτε στην υπομονή. Αν η κατάκριση, στη σιωπή ή τον καλό λόγο. Αν η ακηδία, στην υπέρβαση της νωθρότητας με μικρά έργα προσευχής ή διακονίας.

3. Θέτοντας Μικρούς, Εφικτούς Στόχους (Ένα Σκαλοπάτι τη Φορά): Η Κλίμακα είναι μεγάλη, και η προσπάθεια να την ανέβουμε όλη μαζί οδηγεί στην απογοήτευση. Θέστε έναν συγκεκριμένο, μικρό, εφικτό πνευματικό στόχο για την εβδομάδα: π.χ., "Αυτή την εβδομάδα θα προσπαθήσω να είμαι πιο υπομονετικός/ή στην τάδε κατάσταση", ή "Θα διαβάζω καθημερινά ένα μικρό απόσπασμα από το Ευαγγέλιο", ή "Θα αποφύγω την κατάκριση για ένα πρόσωπο". Η επίτευξη μικρών στόχων ενισχύει την ελπίδα και την επιμονή.

4. Καλλιέργεια της Αυτογνωσίας & Θεμελίωση στην Ταπείνωση: Η ταπείνωση είναι το θεμέλιο. Χωρίς αυτήν, λέει ο Αββάς Δωρόθεος, κάθε κόπος πάει χαμένος.

   • Πρακτική στην ταπείνωση: Αποφύγετε την αυτοπροβολή, αποδώστε τα καλά στον Θεό. Δεχθείτε τις παρατηρήσεις με σιωπή αρχικά, αναζητώντας ψήγματα αλήθειας. Θυμηθείτε το παράδειγμα του Χριστού που «ἑαυτὸν ἐκένωσε» (Φιλ. 2:7).

   • Πρακτική στην αυτογνωσία: Κάντε καθημερινή, σύντομη εξέταση συνείδησης, όχι για να καταδικαστείτε, αλλά για να δείτε με ειλικρίνεια τις αδυναμίες σας, να ζητήσετε συγχώρεση και να ευχαριστήσετε τον Θεό για το έλεός Του.

5. Διαχείριση του "Περιβάλλοντος" (Νηστεία Αισθήσεων & Νου): Για να ακούσουμε τον Θεό, χρειαζόμαστε ησυχία. Ας περιορίσουμε τον πνευματικό "θόρυβο" - άσκοπη ενασχόληση με τα ΜΜΕ, φλυαρία, περιττές μέριμνες. Ας δημιουργήσουμε χώρο για την προσευχή και τον λόγο του Θεού.

6. Καλλιέργεια της Επιμονής και της Ελπίδας: Η πνευματική ζωή έχει και πτώσεις. Όπως και σε κάθε προσπάθεια βελτίωσης, μπορεί να απογοητευτούμε. Αλλά η εντολή είναι να σηκωνόμαστε ξανά και ξανά. "Έπεσες; Σήκω", λένε οι Πατέρες. Ας θυμόμαστε τα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «ἡ θλῖψις ὑπομονὴν κατεργάζεται, ἡ δὲ ὑπομονὴ δοκιμήν, ἡ δὲ δοκιμὴ ἐλπίδα. ἡ δὲ ἐλπὶς οὐ καταισχύνει» (Ρωμ. 5:3-5). Ας κρατάμε την ελπίδα ζωντανή, βασιζόμενοι όχι στις δικές μας δυνάμεις, αλλά στην άπειρη αγάπη και δύναμη του Θεού.

Αυτές οι ασκήσεις, αδελφοί μου, δεν είναι μαγικές. Είναι τρόποι να δείξουμε έμπρακτα την επιθυμία μας να συνεργαστούμε με τη Χάρη του Θεού. Είναι η δική μας ανταπόκριση στην κλήση Του.

Αδελφοί μου, η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι η κατ' εξοχήν περίοδος για να εφαρμόσουμε αυτό το πνευματικό "πρόγραμμα". Ας μη μείνουμε απλοί ακροατές του λόγου ή θαυμαστές των Αγίων. Ας γίνουμε ενεργοί αθλητές στον στίβο της αρετής. Ας χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία της προσευχής, της νηστείας, της ταπείνωσης, της αυτογνωσίας και της αγάπης. Ας θέσουμε τους μικρούς μας στόχους και ας αγωνιστούμε με επιμονή και ελπίδα.

Ας αναγνωρίσουμε τα «άλαλα και κωφά πνεύματα» των παθών που μας κρατούν δέσμιους και ας φωνάξουμε με πίστη: «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με τον αμαρτωλόν. Πιστεύω, Κύριε· βοήθει μου τῇ ἀπιστίᾳ!». Ο Χριστός, ο Θεραπευτής των ψυχών και των σωμάτων, είναι εδώ, έτοιμος να μας σηκώσει, να μας ελευθερώσει, να μας οδηγήσει στην ανάσταση, αρκεί να Τον πλησιάσουμε με συντετριμμένη καρδιά και ζωντανή πίστη.

Ας αξιοποιήσουμε το υπόλοιπο της Αγίας Τεσσαρακοστής, με οδηγό το Ευαγγέλιο και την Κλίμακα του Οσίου Ιωάννου, για να καθαρθούμε, να φωτιστούμε και να ενωθούμε με τον Θεό, ώστε να αξιωθούμε να προσκυνήσουμε με ανανεωμένη καρδιά τα Σεπτά Πάθη και την Λαμπροφόρο Ανάσταση του Κυρίου μας.

Δι' ευχών του Αγίου ενδόξου Οσίου Πατρός ημών Ιωάννου του Σιναΐτου και πάντων των Αγίων, Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός ημών, ελέησον και σώσον ημάς. Αμήν.