Κήρυγμα Κυριακή προ των Φώτων: Ετοιμάζοντας την Οδό του Κυρίου

ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ (Μάρκ. α΄ 1-8)

Αρχὴ τοῦ εὐαγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Ὡς γέγραπται ἐν τοῖς προφήταις, «ἰδοὺ ἐγὼ ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου, ὃς κατασκευάσει τὴν ὁδόν σου ἔμπροσθέν σου· φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, Ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ», ἐγένετο Ἰωάννης βαπτίζων ἐν τῇ ἐρήμῳ καὶ κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. Καὶ ἐξεπορεύετο πρὸς αὐτὸν πᾶσα ἡ Ἰουδαία χώρα καὶ οἱ Ἱεροσολυμῖται, καὶ ἐβαπτίζοντο πάντες ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ ὑπ’ αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν. Ἦν δὲ ὁ Ἰωάννης ἐνδεδυμένος τρίχας καμήλου καὶ ζώνην δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ, καὶ ἐσθίων ἀκρίδας καὶ μέλι ἄγριον. Καὶ ἐκήρυσσε λέγων· Ἔρχεται ὁ ἰσχυρότερός μου ὀπίσω μου, οὗ οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς κύψας λῦσαι τὸν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων αὐτοῦ. Ἐγὼ μὲν ἐβάπτισα ὑμᾶς ἐν ὕδατι, αὐτὸς δὲ βαπτίσει ὑμᾶς ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ.

Νεοελληνική Απόδοση:

Αυτή είναι η αρχή του χαρμόσυνου μηνύματος για τον Ιησού Χριστό, τον Υιό του Θεού. Στα βιβλία των προφητών είναι γραμμένο: Στέλνω τον αγγελιοφόρο μου πριν από σένα, για να προετοιμάσει το δρόμο σου! Μια φωνή βροντοφωνάζει στην έρημο: ετοιμάστε το δρόμο για τον Κύριο, ισιώστε τα μονοπάτια να περάσει. Σύμφωνα μ΄ αυτά, παρουσιάστηκε ο Ιωάννης, ο οποίος βάφτιζε στην έρημο και κήρυττε να μετανοήσουν οι άνθρωποι και να βαφτιστούν, για να συγχωρηθούν οι αμαρτίες τους. Πήγαιναν σ΄ αυτόν όλοι οι κάτοικοι της Ιουδαίας κι οι Ιεροσολυμίτες, κι όλους τους βάφτιζε στον ποταμό Ιορδάνη, καθώς ομολογούσαν τις αμαρτίες τους. Ο Ιωάννης φορούσε ρούχο από τρίχες καμήλας και δερμάτινη ζώνη στη μέση του, έτρωγε ακρίδες, και μέλι από αγριομέλισσες. Στο κήρυγμά του τόνιζε: «Έρχεται ύστερα από μένα αυτός που είναι πιο ισχυρός και που εγώ δεν είμαι άξιος να σκύψω και να λύσω το λουρί από τα υποδήματά του. Εγώ σας βάφτισα με νερό, εκείνος όμως θα σας βαφτίσει με Άγιο Πνεύμα».

Κήρυγμα

Με αισθήματα πνευματικής αγαλλίασης, η αγία μας Εκκλησία μας καθοδηγεί σήμερα, Κυριακή προ των Φώτων, στο κατώφλι της μεγάλης Δεσποτικής εορτής των Θεοφανείων. Η λαμπροφόρος αυτή ημέρα, ακτινοβολεί σαν φάρος πνευματικός, διαχέοντας φως και αλήθεια, και φωτίζοντας την πορεία μας προς την φανέρωση του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού στον κόσμο. Ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο Βαπτιστής, ο "λυχνοφόρος του φωτός" κατά τον ιερό Χρυσόστομο, η "φωνή βοώντος εν τη ερήμω" όπως τον περιγράφει γλαφυρά και με απαράμιλλη ποιητικότητα ο Ευαγγελιστής Μάρκος, υψώνει την φωνή του, κηρύττει μετάνοια και προετοιμάζει τα πλήθη για την έλευση του Μεσσία, του Υιού του Θεού, του Λυτρωτή του κόσμου. Ας εμβαθύνουμε, λοιπόν, στα ιερά λόγια του Ευαγγελίου, ας αντλήσουμε πνευματική ωφέλεια, ας στοχαστούμε πάνω στις θεολογικές τους προεκτάσεις, και ας ψηλαφίσουμε τα ιστορικά συμφραζόμενα της εποχής, για να κατανοήσουμε πληρέστερα το διαχρονικό μήνυμα της σημερινής ευαγγελικής περικοπής.

"Αρχή του ευαγγελίου Ιησού Χριστού, Υιού Θεού", διακηρύσσει με έμφαση ο Ευαγγελιστής. Ήδη, από την πρώτη φράση, αντηχεί το χαρμόσυνο μήνυμα, η αφετηρία της σωτηρίας μας, η απαρχή της αναδημιουργίας του κόσμου. Ο Χριστός, ο Υιός του Θεού, ο Λόγος του Θεού, ο προαιώνιος και άναρχος, έρχεται στον κόσμο, σαρκώνεται, λαμβάνει ανθρώπινη φύση, φέρνοντας φως, ελπίδα και σωτηρία σε μια ανθρωπότητα βυθισμένη στο σκότος της αμαρτίας, της φθοράς και του θανάτου. Ας θυμηθούμε, αδελφοί μου, ότι την εποχή εκείνη, η Παλαιστίνη στέναζε υπό τον ζυγό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η πολιτική καταπίεση, η κοινωνική αδικία, η οικονομική δυσπραγία και η ηθική παρακμή, είχαν δημιουργήσει ένα ασφυκτικό κλίμα, μια ατμόσφαιρα αποπνικτική. Ο εβραϊκός λαός, ο περιούσιος λαός του Θεού, ζούσε με την έντονη προσδοκία του Μεσσία, ενός ελευθερωτή που θα αποκαθιστούσε την δόξα του Ισραήλ, που θα αποτίναζε τον ξένο ζυγό και θα επανέφερε την παλαιά αίγλη. Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο, το κήρυγμα του Ιωάννη ήχησε σαν σάλπισμα αφύπνισης, σαν φωνή ελπίδας, σαν προμήνυμα της επερχόμενης θεϊκής επέμβασης.

Και όπως προφητεύθηκε, ο Πρόδρομος εμφανίζεται "βαπτίζων εν τη ερήμω και κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας εις άφεσιν αμαρτιών". Η έρημος, αγαπητοί μου, δεν είναι απλώς ένας τόπος γεωγραφικός, μια άγονη και ακατοίκητη περιοχή. Συμβολίζει, κατά την πατερική ερμηνεία, την πνευματική ξηρασία, την ερημιά της ψυχής, όταν ο άνθρωπος απομακρύνεται από τον Θεό, όταν η αμαρτία κυριαρχεί και η επικοινωνία με τον Δημιουργό διακόπτεται, όταν η ψυχή νεκρώνεται πνευματικά. Ο Ιωάννης, "ο μέγιστος εν γεννητοίς γυναικών", όπως τον αποκαλεί ο ίδιος ο Κύριος, έζησε εν ερημία, βιώνοντας ασκητικά, με αυστηρή νηστεία, τρεφόμενος με "ακρίδας και μέλι άγριον", προσευχόμενος αδιάλειπτα. Η ζωή του, γεμάτη στερήσεις, πνευματική άσκηση, ταπείνωση και ολοκληρωτική αφοσίωση στον Θεό, μας υποδεικνύει την οδό της αρετής: την απομάκρυνση από τα μάταια, φθαρτά και εφήμερα του κόσμου τούτου, την απάρνηση των ηδονών, την νέκρωση των παθών και την πλήρη υποταγή στο θέλημα του Θεού. Ο Ιωάννης, με την ασκητική του βιωτή, αποτελεί πρότυπο πνευματικής ανδρείας, υπομονής και καρτερίας και πρόδρομος, όχι μόνο χρονικά, αλλά και τροπικά, του Χριστού, ο οποίος επίσης νήστεψε στην έρημο για σαράντα ημέρες.

"Και ἐξεπορεύετο προς αυτόν πάσα η Ιουδαία χώρα και οι Ιεροσολυμίται πάντες", γράφει ο Ευαγγελιστής. Ο λαός, διψασμένος για λύτρωση, για πνευματική ανανέωση, για ελπίδα, συνέρρεε στον Ιορδάνη ποταμό, έτοιμος να δεχτεί το μήνυμα της μετάνοιας, να ομολογήσει τις αμαρτίες του και να βαπτιστεί. Αξίζει να σημειωθεί, ότι την εποχή εκείνη, διάφορες ιουδαϊκές ομάδες, όπως οι Φαρισαίοι, οι Σαδδουκαίοι και οι Εσσαίοι, ασκούσαν μεγάλη επιρροή στον λαό, η καθεμία με τις δικές της θρησκευτικές αντιλήψεις και πρακτικές. Ο Ιωάννης, με το φλογερό, πύρινο και ελεγκτικό του κήρυγμα, αμφισβητούσε την τυπική θρησκευτικότητα, την υποκρισία και την προσκόλληση στο γράμμα του Νόμου, και καλούσε σε ουσιαστική αλλαγή ζωής, σε ειλικρινή μετάνοια, σε στροφή προς τον Θεό. Το βάπτισμά του, όπως εξηγεί ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας, "καθαρίζει μεν από ρύπων το σώμα, ου την ψυχήν, αλλ' υποδεικνύει το τέλειον". Ήταν ένα βάπτισμα προετοιμασίας, ένα "βάπτισμα ύδατος", που συμβόλιζε την κάθαρση από τις αμαρτίες, την ειλικρινή συντριβή και την επιθυμία για μια νέα ζωή και άνοιγε τον δρόμο για το αληθινό βάπτισμα, το "εν Πνεύματι Αγίω και πυρί", που θα έφερνε ο Χριστός. Ήταν η γέφυρα που ένωνε την Παλαιά με την Καινή Διαθήκη, την σκιώδη με την αληθινή λατρεία, το γράμμα του Νόμου με την Χάρη του Ευαγγελίου, την τυπική θρησκευτικότητα με την εν Πνεύματι και αληθεία λατρεία.

Ο Πρόδρομος, γεμάτος ταπεινοφροσύνη, πνευματική διάκριση και ευλάβεια, ομολογεί: "Έρχεται ο ισχυρότερός μου οπίσω μου, ου ουκ ειμί άξιος κύψας λύσαι τον ιμάντα των υποδημάτων αυτού". Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ερμηνεύοντας αυτά τα λόγια, τονίζει την απέραντη, την άπειρη διαφορά μεταξύ του Προδρόμου και του Χριστού, την διαφορά μεταξύ κτιστού και Ακτίστου, μεταξύ δημιουργήματος και Δημιουργού. Ο Ιωάννης, αν και μέγας προφήτης, αν και ο μεγαλύτερος άνθρωπος που γεννήθηκε ποτέ, αν και "πλήρης Πνεύματος Αγίου εκ κοιλίας μητρός αυτού", δηλώνει ότι δεν είναι άξιος ούτε καν να επιτελέσει την πιο ταπεινή διακονία, να λύσει τα σανδάλια του Κυρίου, αναγνωρίζοντας την άπειρη Θεότητά Του, την παντοδυναμία, την μεγαλοσύνη, την άφατη δόξα Του. Μας διδάσκει, λοιπόν, ο Πρόδρομος, την αρετή της ταπεινοφροσύνης, αυτήν την θεμελιώδη αρετή που ανοίγει τον δρόμο για όλες τις υπόλοιπες, που αποτελεί το θεμέλιο της πνευματικής ζωής. Μας υπενθυμίζει ότι ο Κύριος είναι "ο ων, ο ην και ο ερχόμενος", ο Παντοκράτωρ, ο Δημιουργός του σύμπαντος, ο Κύριος των Δυνάμεων, ενώ εμείς είμαστε απλοί "δούλοι αχρείοι", "πηλός και σποδός", όπως λέει ο προφήτης Ιερεμίας, δημιουργήματα του Θεού, που έχουμε ανάγκη από το έλεος, την αγάπη, την χάρη και την φιλανθρωπία Του.

Αδελφοί μου, η φωνή του Προδρόμου ηχεί διαχρονικά, διαπερνά τους αιώνες, υπερβαίνει τα όρια του χρόνου και του χώρου και φτάνει μέχρι τις ημέρες μας, ζωντανή, επίκαιρη και σωτηριώδης. Μας καλεί και σήμερα σε ετοιμασία, σε πνευματική αναγέννηση, σε αλλαγή πορείας, σε ριζική αναθεώρηση της ζωής μας. "Ετοιμάσατε την οδόν Κυρίου, ευθείας ποιείτε τας τρίβους αυτού". Ας "ευθύνουμε", λοιπόν, τις τρίβους της ψυχής μας, καθαρίζοντας την από τα πάθη, τις αμαρτίες, τις κακίες, τις μικρότητες και τις πνευματικές "ακαθαρσίες". Ας απορρίψουμε την αδιαφορία, την ραθυμία, την φιλαυτία, τον εγωισμό, την υπερηφάνεια, την φιλαργυρία και ας αγκαλιάσουμε την μετάνοια, την ειλικρινή συντριβή, την ταπείνωση, την προσευχή, την νηστεία, την ελεημοσύνη και την αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον. Ας γκρεμίσουμε τα τείχη που υψώνει μέσα μας η αμαρτία και ας χτίσουμε γέφυρες επικοινωνίας με τον Θεό και τους συνανθρώπους μας.

Ας ανοίξουμε τις καρδιές μας, ας προετοιμάσουμε τον εαυτό μας, για να δεχτούμε με ταπείνωση, ευγνωμοσύνη, χαρά και αγαλλίαση τον Κύριο, που έρχεται να μας επισκεφθεί, να μας λυτρώσει, να μας χαρίσει το άπειρο έλεός Του, να μας προσφέρει άφεση αμαρτιών, να μας οδηγήσει στην "οδόν της σωτηρίας", στην Βασιλεία των Ουρανών, στην αιώνια ζωή. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, μας παροτρύνει: "Προετοιμασθώμεν εαυτούς εις υποδοχήν του ερχομένου Βασιλέως".

Ας προετοιμαστούμε, λοιπόν, αγαπητοί μου, για την μεγάλη εορτή των Θεοφανείων, με προσευχή, με καθαρή καρδιά, με νηστεία σωματική και πνευματική, με αγαθοεργίες, με ελεημοσύνη, με συγχωρητικότητα, με πνευματική άσκηση, με μελέτη του Θείου Λόγου. Ας καθαρίσουμε τις καρδιές μας, ας "στολίσουμε τον νυμφώνα της ψυχής μας", όπως λέει ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, για να γίνουμε άξιοι να υποδεχτούμε τον Σωτήρα μας, τον "φωτίζοντα πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον", τον Νυμφίο της Εκκλησίας. Ας γίνουμε και εμείς, με την Χάρη του Θεού, "λυχνοφόροι" του Φωτός, φωστήρες πνευματικοί, μεταφέροντας το μήνυμα της αγάπης, της ειρήνης, της ελπίδας και της σωτηρίας σε όλο τον κόσμο, σε μια κοινωνία που διψά για αλήθεια, για αυθεντικότητα, για πνευματικότητα, για έναν κόσμο καλύτερο, δικαιότερο, πιο ανθρώπινο. Ας γίνουμε μιμητές του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, κηρύττοντας, όχι μόνο με τα λόγια, αλλά κυρίως με την ζωή μας, με το παράδειγμά μας, την έλευση του Βασιλέως της δόξης, του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, στον Οποίο πρέπει η δόξα, η τιμή και η προσκύνησις, εις τους αιώνας των αιώνων.

Αμήν.