Αντίκτυπος Χωρισμού Γονέων στην Ψυχοσύνθεση του Νηπίου

«Ἰδοὺ, τέκνα δῶρον Κυρίου» (Ψαλμός 127:3).

Η οικογένεια, ως θεσμός θεμελιωμένος από τον ίδιο τον Δημιουργό, αποτελεί το λίκνο της αγάπης, της ασφάλειας και της πνευματικής ανάτασης. Όταν όμως αυτός ο ιερός δεσμός διαρρηγνύεται, το νήπιο, που βρίσκεται στα πρώτα στάδια της ψυχοσυναισθηματικής του ανάπτυξης, βιώνει μια βαθιά κρίση, που αγγίζει τόσο την ψυχή όσο και το σώμα.

Το Νήπιο ενώπιον του Ανεξήγητου

• Το Σκότος της Ακατανοησίας: Η ψυχολογία μας διδάσκει ότι το νήπιο, καθώς δεν έχει αναπτύξει ακόμη την ικανότητα αφηρημένης σκέψης, αδυνατεί να συλλάβει την πολυπλοκότητα του χωρισμού. Η έννοια του διαζυγίου, με τις νομικές και συναισθηματικές της προεκτάσεις, παραμένει ένα σκοτεινό πέπλο που καλύπτει την αθώα ψυχή του. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η παιδοψυχολόγος Jean Piaget, «Τα νήπια δεν έχουν αναπτύξει ακόμα την ικανότητα αφηρημένης σκέψης, επομένως δεν μπορούν να κατανοήσουν τις νομικές και συναισθηματικές πτυχές του διαζυγίου».

• Το Βάρος της Ενοχής: Στην προσπάθειά του να κατανοήσει το ακατανόητο, το νήπιο συχνά στρέφει το βλέμμα προς τον εαυτό του, αναζητώντας την αιτία του χωρισμού μέσα του. Η εσωτερίκευση της ευθύνης, η πεποίθηση ότι κάτι έκανε ή δεν έκανε για να προκαλέσει τη ρήξη, μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνιες πληγές στην ψυχή του, όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η δυσπιστία στις ανθρώπινες σχέσεις. Ο ψυχολόγος Erik Erikson το θέτει εύστοχα: «Το παιδί μπορεί να πιστεύει ότι είναι η αιτία του χωρισμού, ότι κάτι έκανε λάθος και προκάλεσε τη ρήξη».

• Η Σιωπή της Ψυχής: Η ψυχολογία του παιδιού, ακόμη υπό διαμόρφωση, δυσκολεύεται να εκφράσει με λόγια τον εσωτερικό της αναβρασμό. Ο πόνος, η θλίψη, ο θυμός, ο φόβος, όλα αυτά τα συναισθήματα που συγκλονίζουν την τρυφερή του ύπαρξη, εκδηλώνονται συχνά με σωματικά συμπτώματα, όπως διαταραχές στον ύπνο και τη διατροφή, ή με συμπεριφορές που εκφράζουν την εσωτερική του σύγκρουση, όπως η επιθετικότητα ή η απόσυρση. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής επισημαίνει: «Τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν μια σειρά από συμπεριφορικά προβλήματα, όπως επιθετικότητα, άγχος αποχωρισμού ή προβλήματα στον ύπνο».

Οι Ανάγκες της Τρυφερής Ψυχής

• Το Καταφύγιο της Σταθερότητας: Σε μια περίοδο που ο κόσμος του παιδιού μοιάζει να καταρρέει, η διατήρηση των καθημερινών ρουτίνων, όπως οι ώρες ύπνου, φαγητού και παιχνιδιού, λειτουργεί ως άγκυρα σταθερότητας, προσφέροντας μια αίσθηση ασφάλειας και προβλεψιμότητας. Ο John Bowlby, θεμελιωτής της θεωρίας του δεσμού, τονίζει: «Η σταθερότητα και η προβλεψιμότητα είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχολογική ευημερία των νηπίων».

• Η Αλήθεια με Αγάπη: Οι γονείς, ως φορείς της θεϊκής αγάπης, οφείλουν να μιλήσουν στο παιδί με ειλικρίνεια και σεβασμό, προσαρμόζοντας την πληροφορία στην ηλικία και την κατανόησή του. Η διαβεβαίωση ότι η αγάπη τους παραμένει αμετάβλητη, ανεξάρτητα από τις εξωτερικές συνθήκες, αποτελεί βάλσαμο για την πληγωμένη του ψυχή. Ο Απόστολος Παύλος μας συμβουλεύει: «Ας είναι ο λόγος σας πάντοτε με χάρη, αλατισμένος με αλάτι, για να ξέρετε πώς πρέπει να αποκρίνεστε στον καθένα» (Κολοσσαείς 4:6).

• Η Αποδοχή ως Θεραπεία: Όλα τα συναισθήματα του παιδιού, ακόμα και τα αρνητικά, πρέπει να γίνονται αποδεκτά και να βρίσκουν χώρο έκφρασης μέσα σε ένα περιβάλλον αγάπης και κατανόησης. Η ενσυναίσθηση και η ενεργητική ακρόαση από τους γονείς και τους φροντιστές βοηθούν το παιδί να επεξεργαστεί τα συναισθήματά του και να αναπτύξει υγιείς μηχανισμούς αντιμετώπισης.

• Η Συνεχής Παρουσία ως Μαρτυρία Αγάπης: Η ενεργή και ουσιαστική συμμετοχή και των δύο γονέων στη ζωή του παιδιού, ακόμα και μετά τον χωρισμό, αποτελεί απτή απόδειξη της αμετάβλητης αγάπης τους. Η διατήρηση μιας σταθερής και στοργικής σχέσης με αμφότερους τους γονείς συμβάλλει στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και της συναισθηματικής ασφάλειας του παιδιού.

Η Αρωγή της Εκκλησίας και της Επιστήμης

• Η Συνεργασία των Γονέων ως Εικόνα της Θείας Αγάπης: Η συνεργασία, ο αμοιβαίος σεβασμός και η αποφυγή συγκρούσεων μεταξύ των γονέων αποτελούν ζωντανή μαρτυρία της χριστιανικής αγάπης και συμβάλλουν στην ομαλή προσαρμογή του παιδιού στη νέα πραγματικότητα. Ο Απόστολος Παύλος αναφέρει: «Και πάνω απ' όλα αυτά, να έχετε την αγάπη, που είναι ο σύνδεσμος της τελειότητας» (Κολοσσαείς 3:14).

• Η Επιστήμη ως Οδηγός: Η συμβουλευτική από έναν ειδικό ψυχικής υγείας, που συνδυάζει την επιστημονική γνώση με την ενσυναίσθηση και την κατανόηση, μπορεί να προσφέρει πολύτιμη υποστήριξη τόσο στο παιδί όσο και στους γονείς, φωτίζοντας το δρόμο προς την επούλωση και την αποκατάσταση. Οι Παροιμίες μας υπενθυμίζουν: «Ο σώφρων άνθρωπος προβλέπει το κακό και κρύβεται, οι άπειροι όμως προχωρούν και τιμωρούνται» (22:3).

• Η Εκκλησία ως Θεραπευτήριο Ψυχών: Η Εκκλησία, ως πνευματική οικογένεια, μπορεί να αποτελέσει ένα καταφύγιο αγάπης, κατανόησης και στήριξης για το παιδί και τους γονείς. Η προσευχή, η συμμετοχή στη Θεία Λειτουργία, η ενεργός συμμετοχή στην κοινότητα και η πνευματική καθοδήγηση προσφέρουν παρηγοριά, ελπίδα και ένα πλαίσιο νοήματος σε μια περίοδο που όλα μοιάζουν να καταρρέουν. Ο ίδιος ο Κύριος μας καλεί: «Ελάτε σε μένα όλοι όσοι είστε κουρασμένοι και φορτωμένοι, κι εγώ θα σας αναπαύσω» (Ματθαίος 11:28). Η Εκκλησία, μέσα από την αγκαλιά της και την παρουσία του Αγίου Πνεύματος, μπορεί να λειτουργήσει ως μια «δεύτερη οικογένεια», παρέχοντας στο παιδί ένα σταθερό και υποστηρικτικό περιβάλλον, όπου μπορεί να βιώσει την αγάπη, την αποδοχή και την κατανόηση, και να αναπτύξει μια σχέση εμπιστοσύνης με τον Θεό, που θα το στηρίξει σε όλη του τη ζωή.

  Ο χωρισμός των γονέων, αν και αποτελεί μια βαθιά πληγή για το νήπιο, δεν είναι το τέλος του κόσμου. Με την αγάπη του Θεού, την καθοδήγηση της Εκκλησίας, την υποστήριξη της επιστήμης και την αφοσίωση των γονέων, το παιδί μπορεί να ξεπεράσει αυτό το τραύμα και να αναπτυχθεί σε έναν υγιή και ισορροπημένο ενήλικα. Ας μην ξεχνάμε ποτέ ότι κάθε παιδί είναι μια μοναδική και πολύτιμη εικόνα του Θεού, που αξίζει την αγάπη, την προστασία και την καθοδήγησή μας σε κάθε στάδιο της ζωής του, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης και αναταραχής. Ο Χριστός μας υπενθυμίζει: «Αφήστε τα παιδιά να έρχονται σε μένα και μην τα εμποδίζετε, γιατί σε τέτοιους ανήκει η βασιλεία των ουρανών» (Ματθαίος 19:14).

  Η Εκκλησία, με την αγκαλιά της ανοιχτή, προσφέρει καταφύγιο και ελπίδα σε κάθε παιδί που βιώνει τον πόνο του χωρισμού. Μέσα από την προσευχή, τη συμμετοχή στα Μυστήρια και την κοινωνία με τους άλλους πιστούς, το παιδί μπορεί να βρει παρηγοριά, δύναμη και νόημα, και να ανακαλύψει ότι ακόμα και μέσα στη θλίψη, η αγάπη του Θεού παραμένει σταθερή και ακλόνητη.